Ruimtelijke ordening en Wonen

Ruimtelijke ordening
De provincie Drenthe bepaalt samen met haar partners hoe onze leefomgeving zich ontwikkelt. Met de Omgevingsvisie en de Omgevingsverordening geven we richting aan de toekomst van Drenthe: waar we wonen, werken, ondernemen en hoe we onze natuur en leefkwaliteit beschermen. Zo zorgen we ervoor dat ruimtelijke plannen niet alleen passen bij de wettelijke taken, maar vooral bijdragen aan een leefbare, duurzame en herkenbare provincie.

Omgevingsvisie Horizon van Drenthe
We werken aan een nieuwe Omgevingsvisie. Daarin leggen we vast hoe we omgaan met belangrijke opgaven zoals klimaatverandering, demografische ontwikkelingen, energievoorziening, het landelijk gebied, wonen, werken, ondernemen en bereikbaarheid. We houden hierbij rekening met de nieuwe Nota Ruimte van het Rijk. Daarnaast werken we samen met het Rijk in de zogenoemde NOVEX-gebieden Regio Groningen-Assen en Regio Zwolle en het ontwikkelperspectief Zuid Oost Drenthe.

Regio Groningen-Assen
Binnen de Regio Groningen-Assen (RGA) werken we samen aan een sterke, bereikbare regio waar het prettig wonen, werken en leven is. In 2024 hebben we deze samenwerking geëvalueerd. Op basis van deze evaluatie is de nieuwe Toekomstagenda 2026–2030 vastgesteld.

Regio Deal Noord Drenthe ‘Vitaal Verbonden’
Drie Noord-Drentse gemeenten, Noordenveld, Tynaarlo en Aa en Hunze en de provincie Drenthe, hebben eind oktober 2024 een voorstel ingediend bij het ministerie van VRO in het kader van de 6e tranche van de Regiodeals. De aanvraag van Noord-Drenthe is gehonoreerd met 15 miljoen, welke geïnvesteerd moeten gaan worden in de periode 2026-2029. Uitgangspunt voor co-financiering vanuit de regio is vanuit bestaande middelen of fte. Deze deal biedt Noord-Drenthe de kans om de brede welvaart in deze regio toekomstbestendiger te maken. Ook biedt het kansen voor verbinding met de verschillende agenda’s van Nij Begun.

Regio Zwolle
In de Regio Zwolle werken we samen met overheden, ondernemers, onderwijs en maatschappelijke organisaties op basis van de Strategische Meerjarenagenda 2024–2028. Sinds de Regio Zwolle is aangewezen als NOVEX-gebied ligt de focus op de uitvoering van de Verstedelijkingsstrategie. Daarbij werken we aan ruimtelijke ontwikkeling, klimaatadaptatie (DGL), mobiliteit (DUS) en vitale kernen.

Regio Deal Regio Zwolle
De Regio Deal Zwolle (deelnemende gemeenten Zuidwest Drenthe) is toegekend. In twee tranches zijn aanvragen ingediend waarbij voor Drenthe het Gebiedsarrangement ‘Gedeeld geluk als kompas voor Zuidwest-Drenthe’ van groot belang. In 2026 zetten we stevig in op uitvoering.

Ontwikkelperspectief Zuidoost Drenthe
De eerste contouren van het Ontwikkelperspectief Zuid- en Oost-Drenthe, gericht op een schaalsprong in de regio en samenwerking zijn gereed. In de tweede helft van 2025 wordt er gewerkt aan het definitieve Ontwikkelperspectief en uitvoeringsagenda. Dit proces wordt medio 2026 ter besluitvorming aangeboden.

Regiodeal Zuid- en Oost Drenthe
De Regio Deal Zuid- en Oost-Drenthe 2023–2026 richt zich op inwoners en ondernemers in de regio. Het doel is dat kinderen die nu opgroeien in Zuid- en Oost-Drenthe, over 30 jaar dezelfde kansen hebben als hun leeftijdsgenoten in de rest van Nederland. Meer informatie over de Regiodeal Zuid- en Oost Drenthe is te vinden onder Beleidsopgave 4.06 Regiodeal Zuid- en Oost-Drenthe.

Wonen
In het coalitieakkoord Samen bouwen wij Drenthe! (2023–2027) is onze ambitie helder: “Voor elke Drent een (t)huis”. Door de woningnood geeft deze ambitie een hoge urgentie. De provincie ziet het als haar verantwoordelijkheid om het woningtekort en de mismatch op de woningmarkt aan te pakken.
In december 2024 hebben Provinciale Staten de Woonagenda 2024–2028 vastgesteld. In deze agenda anticiperen we op de wet Versterking regie volkshuisvesting en leggen we onze ambities en acties vast. De nadruk ligt op versnelling van de woningbouw, meer regie op hoeveel, waar en voor wie we bouwen, met extra aandacht voor kwetsbare groepen en toekomstbestendig bouwen.
Onze aanpak is gericht op samenwerking tussen inwoners, gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen. Door met elkaar slimmer samen te werken, rekenen we erop de woningbouw te versnellen (Drentse aanpak). We vinden het belangrijk dat de inwoners van Drenthe hierbij kunnen meedenken. De adviezen uit het eerste burgerberaad zijn daarom verwerkt in de Woonagenda.
De wet Versterking regie volkshuisvesting ligt dit jaar ter besluitvorming bij de Tweede Kamer. Anticiperend hierop voert de provincie een woningmarktonderzoek uit. Dit doen we samen met de partners van de regionale woondeals: de Drentse gemeenten, woningcorporaties en zorg- en welzijnspartijen.
De Drentse Versnellingstafel is inmiddels ingericht en gelanceerd. De versnellingstafel helpt woningbouwprojecten die vastlopen vanwege complexe vergunningsprocedures, financiering of samenwerking tussen partijen. Het is een vraaggestuurd platform waarin gemeenten, woningcorporaties, bouwers, ontwikkelaars en beleggers projecten kunnen aandragen. Onder leiding van een onafhankelijke voorzitter wordt in vertrouwelijkheid gewerkt aan concrete oplossingen. Daarnaast wordt geleerd van eerdere casussen en bekeken hoe deze kennis gedeeld kan worden.

Het beschermen en benutten van een gezonde en veilige fysieke leefomgeving met een zo goed mogelijke dienstverlening aan de inwoners en ondernemers van Drenthe.
Werken in de geest van de Omgevingswet
De Omgevingswet (Ow) biedt kansen om op een nieuwe manier samen te werken aan een gezonde, veilige en aantrekkelijke leefomgeving. In Drenthe benutten we deze mogelijkheden om ruimtelijke opgaven beter met elkaar te verbinden en duurzame oplossingen te realiseren. We werken in de geest van de wet. Dat betekent niet alleen handelen volgens de letter van de wet, maar ook volgens de achterliggende doelen en principes.

Drentse aanpak
Om dit te bereiken, zetten we in op drie samenhangende opgaven:
1.   Anders werken en besluiten

We stimuleren een nieuwe manier van samenwerken en besluiten nemen, met meer ruimte voor maatwerk en bestuurlijke afweging.

2.   Kennis en kunde versterken

We investeren in het behouden en verbeteren van de kennis en kunde over het stelsel van de Omgevingswet binnen de provinciale organisatie én bij onze partners.

3.   Basis op orde en doorontwikkeling DSO

We werken aan het op orde brengen van de basis in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en blijven systemen en processen door ontwikkelen.

Verbeterdoelen Omgevingswet
De landelijke verbeterdoelen van de Omgevingswet (zogenoemde ER-doelen) zijn leidend in onze aanpak. Deze doelen zijn:

• Inzichtelijker: informatie over de leefomgeving is beter toegankelijk;
• Leefomgeving centraal: Samenhangender: beleid en regels sluiten beter op elkaar aan;
• Sneller en beter: procedures zijn eenvoudiger en leiden tot betere besluiten;
• Ruimte voor lokaal maatwerk: Meer bestuurlijke afwegingsruimte: er is ruimte voor maatwerk in lokale afwegingen.

Deze doelen vragen om verankering in beleid, besluitvorming en uitvoering. In Drenthe pakken we dit op binnen de drie bovengenoemde opgaven, zowel binnen de provinciale organisatie als in samenwerking met ketenpartners. We werken hierbij actief samen in het Omgevingsplatform Drenthe, waarbinnen provincie, gemeenten en andere partijen kennis delen en de uitvoeringspraktijk versterken.

Vaststelling Omgevingsvisie Horizon van Drenthe
Eind 2025 wordt de conceptversie van de omgevingsvisie Horizon van Drenthe voorgelegd aan de Drentse samenleving. Deze wordt daarna besproken met Provinciale Staten.
Op basis van de ontvangen reacties wordt de conceptversie verder uitgewerkt tot een ontwerp-Omgevingsvisie. Deze wordt in het voorjaar van 2026, samen met een milieueffectrapport, ter inzage gelegd. Er wordt dan de gelegenheid geboden om een zienswijze in te dienen.
Het streven is om de definitieve Omgevingsvisie in september 2026 vast te laten stellen door Provinciale Staten.

Ruimtelijke kwaliteit in Drenthe
Wij streven naar ruimtelijke ontwikkeling met kwaliteit. Dat betekent: de juiste functie op de juiste plek, zuinig omgaan met de beschikbare ruimte en een inrichting die past bij het gebruik én bij het landschap. Zo zorgen we ervoor dat de identiteit en landschappelijke kwaliteit van Drenthe behouden blijft.
De uitgangspunten voor ons ruimtelijk beleid staan in de Omgevingsvisie. Deze werkt door in de Omgevingsverordening. We beoordelen of gemeentelijke plannen hiermee in lijn zijn. Ook verstrekken we subsidies voor initiatieven die bijdragen aan een betere ruimtelijke kwaliteit.
In 2026 willen we samen met het domein Samenleving een Programma Ruimtelijke Kwaliteit opstellen. Hiermee geven we verder invulling aan onze ambities.
We dragen op verschillende manieren bij aan ruimtelijke ontwikkelingen:

• We begeleiden procedures voor provinciale inpassingsplannen en projectbesluiten (provinciale bestemmingsplannen);
• We adviseren over gemeentelijke ruimtelijke plannen;
• We geven beleids- en ontwerpadvies bij ruimtelijke initiatieven in stad en platteland, met extra aandacht voor de kwaliteit van onze dorpen;
• We leveren inbreng bij regionale opgaven, zoals het Deltaplan voor het Noorden, de Nedersaksenlijn en de ontwikkeling van Zuid- en Oost-Drenthe.

Daarnaast stellen we incidentele subsidies voor ruimtelijke kwaliteit beschikbaar.

Samenwerken met medeoverheden en partners
Een goede samenwerking met onze partners is essentieel voor het realiseren van onze doelen. We investeren daarom actief in de relatie met medeoverheden, zoals ministeries, gemeenten en waterschappen. Ook werken we samen in regionale, interprovinciale en internationale netwerken.
We zijn betrokken bij de volgende samenwerkingsverbanden en initiatieven:

• Regionale samenwerking via onder andere de Regio Groningen-Assen, Regio Zwolle en de samenwerking in Zuid- en Oost-Drenthe;
• Interprovinciale samenwerking binnen het Interprovinciaal Overleg (IPO);
• Internationale samenwerking met Duitsland, onder meer via de Nederlands-Duitse Commissie voor Ruimtelijke Ordening;
• NOVEX-regio's: we nemen deel aan de samenwerking in de regio’s Groningen-Assen en Zwolle;
• Drents Bod / Ruimtelijk arrangement: we maken vervolgafspraken met het Rijk over de invulling en uitvoering hiervan.

Daarnaast leveren we inhoudelijke inbreng in:

• De ontwikkelingen rond het Deltaplan voor het Noorden, met speciale aandacht voor de Nedersaksenlijn;
• De ruimtelijke plannen van het ministerie van Defensie in Drenthe.

Tot slot bevorderen we de samenwerking onder de Omgevingswet, onder andere via het Omgevingsplatform Drenthe (OPD).

Uitvoering regionale woondeals en woningbouwopgave Drenthe
Voor Drenthe zijn drie regionale woondeals afgesloten voor de periode 2022–2030. Hierin is afgesproken dat in deze periode bruto minimaal 16.200 woningen worden toegevoegd. De Drentse ambitie is om op lange termijn 45.000 woningen te realiseren. De drie hoofdthema’s welke opgenomen zijn in de Drentse Woonagenda zijn ‘versnelling woningbouw’, ‘wonen is meer dan een dak boven je hoofd’ en ‘toekomstbestendig wonen’. Per hoofdthema wordt de opgave geduid en de opgave met de bijbehorende acties omschreven om onze ambities te behalen. De bijbehorende acties die hierbij horen zijn opgenomen in het programma Wonen. De uitwerking van dit programma wordt in de tweede helft van 2025 gepresenteerd aan Provinciale Staten.
In de afspraken tussen VRO (ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), de provincie Drenthe en de Drentse gemeenten is opgenomen dat de provincie jaarlijks € 4,5 miljoen beschikbaar stelt om gemeenten te ondersteunen bij de realisatie van deze opgave. Daarnaast faciliteert de provincie de monitoring van de voortgang op zowel kwalitatieve als kwantitatieve voorwaarden en legt daarover verantwoording af aan VRO. De wijze van monitoring is landelijk afgestemd tussen VRO, het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Via de Regionale Woondeal sturen we op voldoende aantallen betaalbare woningen. Hierin gaan we door me de huidige inzet: in de Regionale Woondeals houden we vast aan 30% sociale huur als onderdeel van minimaal 2/3 deel betaalbaar van de totale woningbouw op provinciaal en regionaal niveau.
In 2026 zetten we ons in voor een versnelling van de woningbouw met de volgende activiteiten:
- Impulsteam woningbouw:

• Advisering bij gebiedsontwikkeling;
• Ondersteuning van lokale wooninitiatieven;
• Bevorderen van flexwonen
• Advisering bij herstructurering en transformatie van bestaande woongebieden:
• Ondersteunen van kleinschalige wooninitiatieven (CPO’s)

- Financiële ondersteuning via regelingen:

• Inzet vergroten van extra personele capaciteit;
• Bijdragen aan projecten met een onrendabele top via de regeling Onrendabele grondexploitatie (knelpuntenpot);
• Ondersteuning van woningtransformaties en woningsplitsing via een specifieke subsidieregeling.

- Versnellingstafel woningbouw:

• Verdere doorontwikkeling van de Drentse Versnellingstafel;
• Bespreken van concrete casussen en wegnemen van knelpunten in samenwerking met gemeenten, woningcorporaties en andere betrokkenen.

- Landelijke plancapaciteit:

• Voldoen aan de tweejaarlijkse landelijke plancapaciteitsuitvraag van het Rijk.
• Monitoring woningbouw: Monitoren van de voortgang van de woningbouw in Drenthe, op basis van afgesproken indicatoren en werkwijze.

Wonen - uitvoering Drentse Woonagenda 2024–2028
Onze ambitie is helder: voor elke Drent een thuis. In 2026 ligt de focus op de uitvoering van de Drentse Woonagenda 2024–2028. De provincie krijgt, in lijn met de wet Versterking regie volkshuisvesting, een grotere rol in het volkshuisvestelijk beleid. Naast onze stimulerende, coördinerende en agenderende taken, gaan we op een aantal terreinen een actievere rol spelen.
Zo neemt de provincie meer verantwoordelijkheid voor het inzichtelijk maken van de volkshuisvestelijke opgaven en het opstellen van een provinciaal volkshuisvestingsprogramma. Deze uitbreiding van taken vraagt vanaf 2025 om extra inzet in capaciteit en middelen. Dit is opgenomen in de Voorjaarsnota.
De provincie Drenthe heeft, net zoals de andere provincies, een onderzoek gedaan naar de knelpunten en benodigde inspanningen voor de cruciale randvoorwaarden van de woondeals. Uit dit onderzoek blijkt dat het de komende jaren ingewikkeld gaat worden om de afspraken uit de woondeals te realiseren indien de randvoorwaarden voor de woningbouw niet verbeteren. Veel woningbouwprojecten kampen met meerdere knelpunten, met name op het gebied van stikstof, onrendabele toppen en spuitvrije zones. Voor veel oplossingen hebben wij het Rijk nodig. Daarvoor voeren wij een intensieve lobby. Daarnaast verwachten wij de komende jaren ook meer beroep om onze subsidieregelingen.
In 2026 zetten we ons vanuit het beleidsterrein Wonen in op de volgende acties:
- Provinciaal volkshuisvestingsprogramma

• Voorbereiden van het provinciaal volkshuisvestingsprogramma op basis van de wet Versterking regie volkshuisvesting (na vaststelling in de Tweede Kamer).
• Afstemming met het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO), het Interprovinciaal Overleg (IPO), gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen over de realisatie van de woondeals.
• Specifieke aandacht voor wonen en zorg, herstructurering en transformatie, en huisvesting van aandachtsgroepen.

- Lobby en belangenbehartiging

• Continuering van de lobby richting het Rijk.

- Ondersteuning en samenwerking

• Ondersteunen van gemeenten bij het komen tot een gezamenlijke en afgestemde urgentieregeling.
• Stimuleren van regionale samenwerking op het thema wonen en zorg, met als doel het opzetten van lokale woonzorgprogrammering.

- Inzicht in doelgroepen

• Uitvoeren van behoefteonderzoeken en prognoses op basis van demografische ontwikkelingen.
• In kaart brengen van woonbehoeften van bijzondere doelgroepen, zoals arbeidsmigranten.

- Kennisdeling en ontmoeting

• Organisatie van het jaarlijkse Drentse Wooncongres in 2026, gericht op kennisdeling en netwerkvorming binnen het woondomein.

- Herstructurering en transformatie

• Ontwikkelen van een gezamenlijke strategie met gemeenten, corporaties en het Rijk om bestaande woningvoorraad toekomstbestendig te maken.

- Betaalbaarheid en stimulering

• Inzet van de provinciale knelpuntenpot en subsidie voor transformatie en woningsplitsing, gericht op projecten met een onrendabele top.
• Verkenning van deelname aan het Nationaal Fonds Koopstart, om starters met korting een woning te laten kopen.
• Nadere verkenning van mogelijkheden om de betaalbaarheid verder te stimuleren.  

Voor 2026 handhaven wij de geïntensiveerde inzet (in tijd en senioriteit) voor de IBT-taak (interbestuurlijk toezicht) op grond van veranderingen in de asielopgave en aanhoudende problemen op de woningmarkt. Hiermee denken we de gemeenten beter te kunnen ondersteunen bij de realisatie van hun taakstelling en daarmee het behalen van de regionale opgave.

Interbestuurlijk toezicht en samenwerking in 2026
In 2026 zetten we in op de volgende acties binnen het IBT en de samenwerking met partners:

• We voeren tweemaal per jaar de reguliere IBT-procedure uit, inclusief toepassing van de escalatieladder waar nodig.
• Gedurende het hele jaar bieden we 1-op-1-ondersteuning aan gemeenten bij de uitvoering van hun taken.
• We stimuleren de uitvoering van actiepunten die bijdragen aan bovenlokale oplossingen.
• De provincie levert een actieve bijdrage aan de Provinciale Regietafel (PRT) voor de asielopgave in Drenthe, zowel ambtelijk als bestuurlijk.
• We organiseren één tot twee themabijeenkomsten voor gemeenten, woningcorporaties en ketenpartners, gericht op kennisdeling en samenwerking.
• We versterken de relaties met onze ketenpartners om de gezamenlijke opgaven effectief aan te pakken.

Circulair en biobased bouwen
Ons doel is om circulair en biobased bouwen in Drenthe te stimuleren. We willen samen met betrokken  partijen in deze sector komen tot een gedeelde ambitie en een plan van aanpak.

In 2026 zetten we in op de volgende acties:

• Regionale samenwerking: We werken aan de vorming van een regionale samenwerkingscoalitie en het vaststellen van gezamenlijke ambities;
• Convenant toekomstbestendig bouwen: Indien wenselijk, vertalen we de uitkomsten van de samenwerking in een convenant voor toekomstbestendig bouwen in Drenthe;
• Nationale aansluiting: We zoeken actief aansluiting bij de landelijke ambities voor circulair en biobased bouwen;
• Cursus bouwen: Deze cursus wordt in 2026 voortgezet;
• Ketenregisseur: Er is een ketenregisseur aangesteld in 2025 voor de periode tot en met 2027.

Ons doel is goed functionerende en aantrekkelijke en vitale steden en dorpen, omdat deze belangrijk zijn voor de leefbaarheid van Drenthe. Voor de ondersteuning van ontwikkelingen in de
regiosteden Assen, Emmen, Hoogeveen en Meppel is de nieuwe subsidieregeling Regiostedenfonds geactualiseerd en opengesteld.  
Voor grotere dorpen is de subsidieregeling herstructurering Ruimtelijke Kwaliteit PLUS 2021 (HRK+) geactualiseerd. Verder wordt HRK+ gewijzigd in een meer toegankelijke naam, namelijk Grotekernenfonds. Het Grotekernenfonds wordt opengesteld voor een nieuwe ronde  dorpsvernieuwing. Om zorg te dragen voor een leefbaar platteland waarin het ook prettig wonen is in de kleine kernen, wordt de nieuwe subsidieregeling voor dorpsvernieuwing opengesteld.   
In 2026 zetten we in op de volgende acties:

• Gemeenten werken door aan afronding van plannen vanuit het huidige Regiostedenfonds en Centrumontwikkeling Zuidlaren;
• Subsidieverlening vanuit subsidieregeling Regiostedenfonds voor Assen, Emmen, Hoogeveen en Meppel; in 2025 vanuit geactualiseerde regeling;
• Subsidieverlening vanuit subsidieregeling Grotekernenfonds (actualisatie HRK+) voor grotere dorpen;
• Subsidieverlening vanuit subsidieregeling Dorpsvernieuwingsfonds met een focus op voorzieningen en leefbaarheid kleinere dorpen/kernen