Voor u ligt de begroting voor 2026. Een begroting die onder meer voorstellen voor nieuw beleid bevat. Een deel van die voorstellen hebben wij in het kader van de Voorjaarsnota 2025 al aan u voorgelegd. Een ander deel van de voorstellen komt voort uit de moties die uw Staten hebben aangenomen op 9 juli jongstleden. In het hiernavolgende financieel perspectief gaan wij in op de gevolgen die diverse ontwikkelingen en voorstellen hebben op de stand van de vrij besteedbare middelen die als algemeen dekkingsmiddel kunnen worden ingezet: de vrije bestedingsruimte in de exploitatie en de Reserve algemene doeleinden.
Startsituatie: vrij besteedbare ruimte
De Begroting 2026 is opgesteld op basis van een zo actueel mogelijk financieel perspectief met als startpunt de stand van de Bestuursrapportage 2025. Deze startsituatie wijkt af van de eerder in de Voorjaarsnota 2025 als uitgangspunt gehanteerde startsituatie. In de tussentijd is de financiële situatie van de provincie verbeterd, onder meer door de gevolgen van de Meicirculaire Provinciefonds 2025.
De actuele stand van de vrije bestedingsruimte na de 2e Actualisatie 2025 ziet er als volgt uit:
Startsituatie vrije bestedingsruimte | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Vrije bestedingsruimte na wijziging | 11.691.152 | -5.430.612 | -4.692.687 | -2.882.280 | 6.604.814 |
Mutaties Bestuursrapportage 2025/2e Actualisatie 2025 | 15.868.181 | 10.258.773 | 9.068.825 | 12.104.868 | 21.053.640 |
Vrije bestedingsruimte na 2e Actualisatie | 27.559.333 | 4.828.161 | 4.376.138 | 9.222.588 | 27.658.454 |
In het nu voorliggende financieel perspectief zijn de ombuigingen meegenomen die in het kader van de Voorjaarsnota 2025 aan u zijn voorgelegd. Die ombuigingen zijn vooral technisch van aard. Verdere bezuinigingen werden door ons vooralsnog niet wenselijk of noodzakelijk geacht. Voor een nadere toelichting op de ombuigingen verwijzen wij naar de toelichting die in de Voorjaarsnota 2025 is opgenomen. De ombuigingen zijn in de tussenliggende periode ongewijzigd gebleven.
Ombuigingen | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Verzekeringen | - | 20.000 | 20.000 | 20.000 | 20.000 |
Kwaliteit van dienstverlening | - | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 |
GS representatiekosten | - | 20.000 | 20.000 | 20.000 | 20.000 |
Domeinstaf LG Natuur en Landschap | - | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 |
Nationale Parken | - | 140.000 | 140.000 | 140.000 | 140.000 |
Regio Groningen-Assen (verdeling) | - | 326.000 | 326.000 | 326.000 | 326.000 |
Projecten economische structuur | - | 150.000 | 150.000 | 150.000 | 150.000 |
Projectenbudget tijdelijk personeel | - | 20.000 | 20.000 | 20.000 | 20.000 |
Compensatie Zeeland incidenteel | - | 106.665 | 106.665 | 106.665 | 106.665 |
Verlagen PBDI-budget | - | 50.000 | 50.000 | 50.000 | 50.000 |
IDA Netwerkbeheer | - | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
IDA Oracle | - | - | 50.000 | 50.000 | 50.000 |
Totaal ombuigingen | - | 1.437.665 | 1.487.665 | 1.487.665 | 1.487.665 |
Vrije bestedingsruimte na ombuigingen | 27.559.333 | 6.265.826 | 5.863.803 | 10.710.253 | 29.146.119 |
In de Begroting 2026 zijn ook enkele autonome ontwikkelingen verwerkt. Het gaat hierbij onder meer om technische posten die indexering van budgetten betreffen. Inmiddels is ook meer duidelijkheid ontstaan omtrent de kosten van mobiliteit in Drenthe in het algemeen en de kosten van de provinciale infrastructuur in het bijzonder.
Daarnaast is, in aansluiting op de Voorjaarsnota 2025, rekening gehouden met het incidenteel doorlopen van enkele beleidsagenda’s na afloop van de huidige collegeperiode. Het gaat concreet om de nog te ramen jaarschijven van de Cultuurnota (2028), de Sociale Agenda (2028 en 2029) en de Agenda Recreatie en Toerisme (2028).
Aanpassingen vrije ruimte Begroting 2026 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Agenda Recreatie en Toerisme in Drenthe, 2028 | - | - | - | -2.425.000 | - |
Cultuurnota, 2028 | - | - | - | -2.000.000 | - |
Sociale Agenda 2028 en 2029 | - | - | - | -2.500.000 | -2.500.000 |
Aanpassingen Cultuurnota (saldo) | - | 14.195 | 33.752 | -63.881 | 663 |
Bijstelling budget variabel onderhoud | - | -794.219 | -794.219 | -794.219 | -794.219 |
Indexering vast onderhoud | - | -734.842 | -734.842 | -734.842 | -734.842 |
Bijstelling dekking lonen uit investeringen | - | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 |
Herberekening kapitaallasten | - | 2.319.208 | 727.809 | 709.598 | 698.806 |
Indexering OV | - | 33.821 | 175.616 | 300.659 | 373.239 |
Indexering begrotingssubsidies | - | -136.052 | -357.862 | -530.778 | -706.079 |
Jaarlijkse indexering voorziening spaarverlof | - | 139.000 | 34.000 | 109.000 | 109.000 |
Mutaties reserve kapitaallasten mobiliteitsprojecten | - | - | -528.250 | -528.250 | -176.083 |
Actualisatie in indexatie DVO's | - | 236.670 | 236.670 | 236.670 | 236.670 |
NOM, indexering provinciale bijdrage | - | -19.500 | -39.585 | -60.273 | -60.273 |
Rentebaten en -lasten | - | 1.638.000 | 2.776.000 | 2.798.000 | 2.112.500 |
Verhoging bijdrage Noordelijke Rekenkamer | - | -84.615 | -84.615 | -84.615 | -84.615 |
Verhogen loonkostenbudget Statengriffie | -226.232 | -149.223 | -149.223 | -149.223 | |
Verhoging budget Statenexcursies | - | -7.500 | -7.500 | -7.500 | -7.500 |
Totaal aanpassingen | - | 2.877.934 | 1.787.751 | -5.224.654 | -1.181.956 |
Vrije bestedingsruimte na ombuigingen en aanpassingen | 27.559.333 | 9.143.760 | 7.651.554 | 5.485.599 | 27.964.163 |
In de Voorjaarsnota 2025 zijn enkele structurele voorstellen opgenomen waarbij de financiële dekking meerjarig plaatsvindt uit de vrije bestedingsruimte. Na verwerking van deze voorstellen blijft dan het volgende beeld over van de vrij besteedbare ruimte in de Begroting 2026.
Structurele voorstellen Voorjaarsnota 2025 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Vrije bestedingsruimte na wijziging | 27.559.333 | 9.143.760 | 7.651.554 | 5.485.599 | 27.964.163 |
Uitvoering Milieustrategie Drenthe | - | -350.000 | -350.000 | -350.000 | -350.000 |
Permanente meetpunten gemotoriseerd verkeer | - | -245.000 | -245.000 | -245.000 | -245.000 |
Totaal structurele voorstellen | - | -595.000 | -595.000 | -595.000 | -595.000 |
Uiteindelijke vrije bestedingsruimte in de Begroting 2026 | 27.559.333 | 8.548.760 | 7.056.554 | 4.890.599 | 27.369.163 |
Startsituatie: Reserve algemene doeleinden
In de Voorjaarsnota 2025 hebben wij uw Staten voorgesteld om alle nieuwe beleidsvoornemens in eerste aanleg alleen incidenteel te honoreren en te dekken voor de resterende duur van de huidige Collegeperiode (t/m 2027) en dat dekking in eerste aanleg zal plaatsvinden vanuit de Reserve voor algemene doeleinden. Voor enkele beleidsagenda’s vindt voor de gehele looptijd van de betreffende agenda nog dekking plaats in de jaren 2028 en 2029, zoals hierboven aangegeven. In die gevallen vindt dekking plaats uit de vrije bestedingsruimte. In het algemeen geldt, dat het voor de nieuwe bestuursperiode aan het volgende College van GS is, om een eigen afweging te maken.
Op 9 juli jongstleden hebben wij de Voorjaarsnota 2025 ter bespreking aan u voorgelegd. Alle voorstellen die in deze Voorjaarsnota 2025 zijn gepresenteerd hebben wij meegenomen in de Begroting 2026, aangezien uw Staten de Voorjaarsnota hebben vastgesteld als kader voor de Begroting 2026. Een totaaloverzicht wordt gegeven in onderstaande tabel. Voor een nadere toelichting per voorstel verwijzen wij naar het programmaplan in deze Begroting 2026 of naar de Voorjaarsnota 2025.
Beleidsvoornemens Voorjaarsnota 2025 incidenteel | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Voortzetting inzet op Bibob & Ondermijning | - | -175.869 | -175.869 | -175.869 | -175.869 |
Vervolg op pilot vaste post Public Affairs in Den Haag | - | -132.000 | -132.000 | - | - |
Drenthe wolfvrije regio (inzet personeel) | - | -300.000 | -300.000 | - | - |
Drenthe wolfvrije regio (subsidieregeling) | - | -665.000 | -665.000 | - | - |
Drenthe wolfvrije regio (overige uitvoeringskosten) | - | -220.000 | -145.000 | - | - |
Continuering natuurbeheer | -2.027.000 | -5.018.000 | -5.032.000 | -5.085.000 | -7.818.000 |
Intensivering uitvoering KRW projecten | - | -300.000 | -300.000 | - | - |
Dekking reserve natuur continuering natuurbeheer | 2.027.000 | 5.018.000 | 5.032.000 | 5.085.000 | 7.818.000 |
Extra middelen woonopgave | -500.000 | -1.695.000 | -1.000.000 | - | - |
Kennisontwikkeling en monitoring milieuexpertise | - | -150.000 | -150.000 | - | - |
Onderzoek milieuanalyse | - | - | -100.000 | - | - |
N371 Assen-West (voorbereidingskrediet) | - | -150.000 | - | - | - |
Busverbinding Emmen-Meppen | - | -300.000 | -300.000 | - | - |
Uitbreiding incidentele middelen sport | - | -500.000 | - | - | - |
Ophoging investeringen grote musea | - | -2.500.000 | -2.500.000 | - | - |
Totaal nieuw beleid Voorjaarsnota 2025 | -500.000 | -7.087.869 | -5.767.869 | -175.869 | -175.869 |
Totaal 2025 tot en met 2029 | -13.707.476 |
In de Statenvergadering van 9 juli jongstleden is door uw Staten een aantal moties aangenomen met voorstellen die aanvullend zijn op wat wij u in het kader van de Voorjaarsnota 2025 hebben voorgelegd. Van de aangenomen moties zijn er een enige voorstellen die hun beslag nog in 2025 kunnen krijgen; die worden meegenomen in de 3e Actualisatie 2025. De aangenomen moties die voor uitvoering in de Begroting 2026 worden meegenomen vindt u in het programmaplan terug in hetzelfde overzicht als waarin wij ook de voorstellen uit de Voorjaarsnota 2025 hebben verwerkt.
Moties 9 juli 2025 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Motie Impuls voor circulaire dorpsinitiatieven en dorpshuizen in Drenthe (M 2025-37) | - | -500.000 | - | - | - |
Motie Geef impuls aan UNESCO Koloniën van Weldadigheid (M 2025-39) | - | -180.000 | - | - | - |
Motie Onderwegpas (M 2025-42) | - | -1.000.000 | -1.000.000 | - | - |
Motie Financiële ondersteuning voor Duurzame Bescherming van Drinkwaterbronnen (M 2025-43) | - | -500.000 | - | - | - |
Motie IJsbaan Drenthe (M 2025-48) | - | -2.500.000 | - | - | - |
Motie Herinneringscentrum Kamp Westerbork (M 2025-51) | - | -2.500.000 | - | - | - |
Burgerberaad Drenthe 2024 (Statenstuk 2025-29) | - | -300.000 | - | - | - |
Totaal Moties 9 juli 2025 | - | -7.480.000 | -1.000.000 | - | - |
Totaal 2025 tot en met 2029 | -8.480.000 |
Voor de dekking van de voorstellen uit de Voorjaarsnota 2025 is uitgegaan van dekking vanuit de Reserve algemene doeleinden. Die zou daarmee op termijn teruglopen naar ongeveer de stand die nu als minimum wordt aangemerkt. Die stand is ca. € 12 miljoen, bestaande uit de “bodem” van € 5 miljoen en de eerste storting van een jaarlijkse € 7 miljoen. De ontwikkeling van de Reserve algemene doeleinden ziet er samenvattend als volgt uit.
Reserve Algemene doeleinden | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|
Saldo Bestuursrapportage 2025 | 31.889.916 | 33.119.916 | 34.499.916 | 34.499.916 | 34.499.916 |
Toevoeging reserve | |||||
Overige toevoegingen | - | 172.700 | - | - | - |
Totaal toevoegingen | - | 172.700 | - | - | - |
Onttrekking reserve | |||||
Voorstellen Voorjaarsnota 2025 | -500.000 | -7.087.869 | -5.767.869 | -175.869 | -175.869 |
In Begroting 2026 meegenomen moties juli 2025 | - | -7.480.000 | -1.000.000 | - | - |
Overige onttrekkingen | - | -850.000 | - | - | - |
Totaal onttrekkingen | -500.000 | -15.417.869 | -6.767.869 | -175.869 | -175.869 |
Nieuw saldo na mutaties | 31.389.916 | 17.374.747 | 11.986.878 | 11.811.009 | 11.635.140 |
Wij gaan ervan uit dat de stand van de Reserve algemene doeleinden al op zeer korte termijn weer oploopt. Het is gebruikelijk bij de 3e Actualisatie 2025 de vrije bestedingsruimte van 2025 af te ramen en toe te voegen aan de Algemene reserve. Dan gaat het volgens de stand van deze Begroting 2026 om een bedrag van op dit moment ruim € 28 miljoen.
Een doorkijkje naar de toekomst
Bij het vooruitkijken naar de komende jaren constateren wij dat de financiële situatie van de provincie sinds de Voorjaarsnota 2025 aanzienlijk is verbeterd. Een aantal ontwikkelingen die destijds nog onzeker waren, heeft inmiddels meer duidelijkheid gekregen, al geldt dat nog niet alle effecten in deze Begroting 2026 zijn verwerkt. Relevant blijft dat wij voor sommige onderwerpen nog wachten op nadere informatie, met name in de Septembercirculaire Provinciefonds 2025. Tegelijkertijd moeten wij erop wijzen dat deze informatie te laat beschikbaar kwam om al in deze begroting te verwerken.
Essentieel is dat wij nog geen rekening hebben gehouden met een mogelijke positieve ontwikkeling in de verdeelsystematiek van de algemene uitkering uit het Provinciefonds, terwijl wij hierover tussentijds hebben geïnformeerd en pas in de Septembercirculaire 2025 meer duidelijkheid verwachten. Verder verwachten wij dat het Rijk op korte termijn maatregelen neemt rond het vervallen van de tariefkortingen op de motorrijtuigenbelasting (MRB) voor elektrische voertuigen, wat gevolgen zal hebben voor de opbrengsten uit opcenten. Expliciet merken wij daarbij op dat de precieze impact afhangt van de snelheid en vorm van afbouw, dat wij het Belastingplan 2026 afwachten voordat wij dit verwerken, en dat wij in de paragraaf lokale heffingen in deze Begroting 2026 nader op dit punt terugkomen. Rekeningrijden vormt daarnaast opnieuw een belangrijk thema binnen het provinciale belastinggebied, en hoewel wij deelnemen aan de discussie, kunnen wij de financiële gevolgen op dit moment nog niet inschatten. Samenvattend benadrukken wij dat deze onzekerheden het belang bevestigen van financieel duurzaam beleid, zodat toekomstige Colleges over voldoende ruimte kunnen beschikken en de provincie financiële schokken kan opvangen.
Toekomstbestendige spaarpot
Uw Staten hebben op 9 juli 2025 met de motie Toekomstbestendige spaarpot de wens geuit, aan het eind van deze bestuursperiode (eind 2027) te willen beschikken over een toekomstbestendige spaarpot, waaruit in de toekomst tegenvallers kunnen worden opgevangen en incidenteel investeringen in onze provincie gedaan kunnen worden. Het college ziet de Reserve algemene doeleinden als deze spaarpot.
Naast deze reserve is er ook nog de Financieringsreserve die wordt ingezet als dekkingsmiddel voor het coalitieprogramma en daarmee afgebouwd. De Financieringsreserve had in de praktijk dezelfde functie als de Reserve voor algemene doeleinden. Door voortaan met één centrale reserve te werken, de Reserve algemene doeleinden, ontstaat meer overzicht voor Provinciale Staten en wordt het eenvoudiger om te sturen op financiële ruimte en besluitvorming.
Wij onderstrepen het belang van een goed gevulde reserve voor toekomstbestendig financieel beleid. Wij willen de Reserve algemene doeleinden de komende jaren weer op een dusdanig peil brengen, dat er ook voor een volgend College een “beginkapitaal” is voor de dekking van beleidsvoornemens. Hiervoor hebben wij de afgelopen jaren een aantal keuzes gemaakt. Zo hebben wij ons om te beginnen beperkt tot incidentele invulling en dekking van het huidige Coalitieakkoord. Verder hebben wij afgesproken om de reserve jaarlijks aan te vullen met € 7 miljoen vanuit het rekeningresultaat, bovenop de vaste bodem van € 5 miljoen.
Na verwerking van alle voorstellen in deze begroting resteert in de reserve een saldo van bijna € 12 miljoen. Daarnaast is er in 2025 nog een vrije bestedingsruimte van € 28 miljoen. Het is niet waarschijnlijk dat dit bedrag in 2025 volledig wordt benut. Zoals gebruikelijk ramen wij bij de 3e Actualisatie 2025 het resterende bedrag af en voegen dit toe aan de Reserve algemene doeleinden.
Ook de rekeningresultaten van 2025 en 2026 worden, conform onze begrotingsregels en de Nota reserves en voorzieningen, toegevoegd aan de Reserve algemene doeleinden. In deze notities is vastgelegd dat niet-bestede middelen aan het eind van elk jaar beschikbaar blijven voor toekomstige inzet, tenzij Provinciale Staten anders besluiten.
Op basis van deze vastgestelde werkwijze gaan wij ervan uit dat de reserve aan het eind van deze bestuursperiode op een verantwoord en voldoende sterk niveau staat. Daarmee geven wij uitvoering aan de uitgesproken wens van Provinciale Staten om voldoende financiële ruimte achter te laten voor een volgend College.