Natuur

De natuur in Drenthe is overal om ons heen – van uitgestrekte natuurgebieden tot bermen, tuinen en schoolpleinen. Ze is onmisbaar voor ons welzijn en onze leefomgeving. Daarom werken we samen aan een robuuste, gevarieerde en toekomstbestendige natuur. We verbeteren de leefomstandigheden voor planten en dieren, zodat de natuur veerkrachtig blijft en haar waardevolle functies voor mens en milieu kan blijven vervullen.

Door in te zetten op herstel en slim beheer van natuurgebieden versterken we de biodiversiteit en maken we Drenthe beter bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering. Dit levert niet alleen een rijker landschap op, maar ook schoner water, een gezondere leefomgeving en meer ruimte voor economische ontwikkeling. Zo blijft Drenthe de provincie van karakteristieke landschappen waar mensen graag wonen, werken en recreëren.

We voeren met het Programma Natuurlijk Platteland de bestaande natuurafspraken met het Rijk gebiedsgericht uit, die we samen met onze partners realiseren. Centraal daarin staat de uitvoering van het Natuurpact (2013). De opgave is nauw verbonden met nationale en internationale verplichtingen, zoals de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR), Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water (KRW). We hebben de afgelopen paar jaren mooie resultaten behaald, waaronder de inrichting van Noordma in de Hunze, Geelbroek in Drentsche Aa, klimaatbuffer Ootmaanlanden in Zuidwest Drenthe en diverse kavelruilprojecten in Drenthe ten behoeve van landbouwstructuurverbetering.
Met het Rijk hebben we aanvullende afspraken gemaakt in het Programma Natuur die we hebben vormgegeven in het Uitvoeringsprogramma Natuur. Hierin investeren we gericht in het herstel van stikstofgevoelige natuur, in het bijzonder in de Natura 2000-gebieden. De focus ligt op systeemherstel van zowel natuur als water, bijvoorbeeld door verbetering van de waterhuishouding. Dit programma loopt tot 2032 en is onderdeel van het bredere PNP.
De realisatie van de Natuurnetwerk Nederland (NNN)-opgave is de afgelopen paar jaren verder vertraagd door onduidelijkheden en nieuwe uitdagingen op nationaal niveau, waardoor de oorspronkelijke met het Rijk afgesproken einddatum van 2027 niet haalbaar is. Daarnaast neemt het berekend financieel tekort op programmaniveau verder toe als gevolg van stijgende inrichtingskosten en stijgende kosten voor het reguliere natuurbeheer. Toch blijven we ons onverminderd inzetten om de doelen, waaronder het realiseren van de ontwikkelopgave NNN, zo snel als mogelijk na 2027 volledig te behalen.
Tegelijkertijd blijven we inzetten op sterke verbindingen tussen natuur, landbouw, klimaat en water. Dit doen we niet alleen binnen natuurgebieden, maar ook daarbuiten in het landelijk gebied. Een belangrijk onderdeel daarvan is het programma Natuurinclusief Drenthe, waarin we werken aan een basiskwaliteit natuur. Daarbij ligt de nadruk op gebieden rond het NNN, met speciale aandacht voor Natura 2000. De Drentse Bomen- en Bossenstrategie, als regionale uitwerking van de landelijke bossenstrategie, draagt hieraan bij. Tegelijk levert deze ook een bijdrage aan de klimaatdoelen, door onder meer CO₂-opslag in bossen.
Om de uitvoering van deze ambities mogelijk te maken, hebben we de afgelopen paar jaar bij onze uitvoeringsorganisatie Prolander extra menskracht ingezet. Ook het komende jaar zetten we deze versterking door, mede in het licht van de verschillende maatregelenpakketten voor het landelijk gebied die we via Specifieke Uitkeringen (SPUKS) van het Rijk hebben ontvangen.  
Vanuit de ambities in de Omgevingsvisie en de Natuurvisie investeren de Nationale Parken in Zuidwest-Drenthe en de Drentsche Aa in het beleefbaar houden van natuur voor bezoekers. Ze spelen daarbij een belangrijke rol op het gebied van recreatie, educatie en cultuur en sluiten aan bij het landelijke beleidsprogramma Nationale Parken (2024–2030).
Tot slot werken we aan het beperken van schade en overlast door (beschermde) soorten, zoals de wolf, bever en invasieve exoten. De subsidieregeling voor wolfwerende maatregelen is succesvol. In de Voorjaarsnota 2025 hebben we een analyse gepresenteerd en stellen we een passend vervolg voor vanaf 2026.

Natura 2000
Natura 2000-beheerplannen beschrijven welke maatregelen nodig zijn om de instandhoudingsdoelen van beschermde natuurgebieden te behalen en te behouden. Het komende jaar stellen wij geactualiseerde Natura 2000-beheerplannen op, deze hebben een geldigheid van in principe zes jaar, waarna ze weer moeten worden geactualiseerd. Deze plannen zijn gericht op het bereiken van de aangewezen instandhoudingsdoelen. In 2022 is de looptijd van de beheerplannen verlengd. In de periode 2023 tot en met 2025 zijn drie beheerplannen geactualiseerd. Met de nieuwe informatie uit de natuurdoelanalyses en recente monitoringsgegevens is het streven alle beheerplannen voor eind 2027 definitief geactualiseerd te hebben, waarna de cyclus opnieuw begint. In deze tweede reeks beheerplannen gebruiken wij de in 2023 opgeleverde natuurdoelanalyses als basisdocument, aangevuld met de meest actuele informatie.  

Beheer (beschermde) soorten en invasieve exoten
De Europese Commissie heeft de beschermde status van de wolf verlaagd. Zodra duidelijk is hoe het Rijk de nationale wetgeving aanpast, actualiseren wij het provinciale beleidsdocument Aanpak wolf in Drenthe. Vaststelling van het geactualiseerde plan wordt in 2026 verwacht. We zetten de subsidieregeling voor wolfwerende rasters voort en ondersteunen we dierhouders bij het beschermen van hun hoefdieren tegen wolvenaanvallen. Samen met dierhouders zetten we de praktijkproef voor mobiele draadrasters voort en testen we innovatieve rasters en plaatsingssystemen. Daarnaast monitoren we de aanwezige wolvenpopulatie en zorgen we voor gerichte communicatie richting inwoners en recreanten.
Voor de bever maken we een nieuw beverbeheerplan voor de gehele provincie Drenthe. Hierbij werken we samen met de provincie Groningen en de waterschappen in onze provincie.
Voor invasieve exoten werken we een plan uit waarin duidelijk wordt voor welke soorten Drenthe beheermaatregelen zal moeten uitwerken.

Natuurnetwerk Nederland (NNN)
Rijk en provincies hebben in 2013 het Natuurpact gesloten voor afronding van het NNN. In 2021 en in 2024 zijn aanvullende afspraken gemaakt vanuit het Programma Natuur, in Drenthe vertaald naar het Uitvoeringsprogramma Natuur Drenthe 2021-2023 en 2024-2032.  

In 2026 werken we verder aan:   

• Agrarisch natuurbeheer
• Actualisatie van de NNN-kaart
• Uitvoeren NNN-ontwikkelopgave conform afspraken Natuurpact
• Maatregelpakket Regeling Provinciale Maatregelen Landelijk Gebied (RPML)  
• Uitvoeringsprogramma Natuur Drenthe  
• Uitvoering geven aan de Drentse Bomen- en Bossenstrategie

We zullen groene instellingen financieel ondersteunen om de brede doelstellingen van het Programma Natuurlijk Platteland te bereiken
Ook voeren we het natuur- en landschapsbeheer uit met behulp van streekbeheer met de inzet van vrijwilligers.

• Realiseren van de Basiskwaliteit Natuur Drenthe door dit onderdeel te laten zijn of te laten worden van de opgaven in het landelijk gebied, in nauwe samenwerking met gebiedspartners.,
• Versterken en uitbreiden van de groenblauwe dooradering (GBDA) in het landelijk gebied, met speciale aandacht voor het oplossen van aardkundige, archeologische en cultuurhistorische (AACL) knelpunten.
• Het natuurinclusief verduurzamen van de bestaande woningvoorraad, mede dankzij de ontwikkeling van het (pre-)soortenmanagementplan (SMP), en het ondersteunen van gemeenten bij implementatie hiervan.
• Actualiseren van het beleid ten aanzien van de ecologische verbindingszones en infrastructurele knelpunten, zodat deze opgelost kunnen worden in de diverse programma’s, met bijzondere aandacht voor ontsnippering.
• Betrekken van bewoners bij biodiversiteit in hun directe omgeving door het uitvoeren van de subsidieregeling Groene Bewonersinitiatieven, met monitoring van effecten en ondersteuning van lokale werkgroepen.
• Subsidiering van projecten voor karakteristieke Drentse planten- en diersoorten, aansluitend op de doelstellingen van het programmaplan en de landelijke Agenda Natuurinclusief.
• Uitvoeren van het Uitvoeringsplan Drentse Boerenlandvogels om hiermee het voorkomen van kenmerkende Drentse boerenlandvogels te stimuleren, in samenwerking met agrarische collectieven, Landschapsbeheer Drenthe en vrijwilligers via het Ermberaad.
• Realiseren van een natuurinclusieve samenleving door bij te dragen aan de Agenda Natuurinclusief 2.0 en door aansluiting te zoeken bij relevante (inter)nationale en landelijke beleidsontwikkelingen, zoals het Natuurherstelplan.
• Ontwikkelen en uitvoeren van diverse lespakketten op het gebied van natuur om hiermee bewustzijn te vergroten, in samenwerking met scholen, IVN en maatschappelijke partners. Daarnaast het Vergroenen van Drentse schoolpleinen richting ‘Schoolpleinen van de Toekomst’, met inzet op biodiversiteit, natuureducatie inclusief aanvullende Europese subsidie vanuit de Interreg-project.
• Jaarlijks monitoren, evalueren en waar nodig actualiseren van het beleid en de uitvoering, conform de beleidscyclus van het programmaplan Natuurinclusief Drenthe.

Drenthe heeft drie Nationale Parken: het Dwingelderveld, het Drents-Friese Wold en de Drentsche Aa. Deze gebieden zijn van grote waarde voor natuur, landschap, gezondheid en recreatie. Wij willen de kwaliteit en de beleefbaarheid van de Nationale Parken versterken en behouden. Daarmee dragen wij bij aan het landelijke Beleidsprogramma Nationale Parken 2024–2030.
Op 14 april 2025 hebben het landelijk netwerk van nationale parken, maatschappelijke partners, IPO en het ministerie van LVVN het manifest ‘Samenwerking Nationale Parken 2025 – 2030’ ondertekend. De bijbehorende rijks financiering is opgenomen in de (meerjaren) begroting van LVVN. Via de meicirculaire 2025 hebben wij voor 2025 en 2026 de bijdrage ontvangen.

Via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) verlenen de provincies subsidies voor het behoud en de ontwikkeling van (agrarische) natuurgebieden en landschappen aan gecertificeerde beheerders. In Drenthe subsidiëren wij circa 55.000 hectare natuur. Met zowel terreinbeherende natuurorganisaties als particuliere natuurbeheerders maken wij afspraken voor een periode van steeds zes jaar. Jaarlijks kunnen contracten worden gecontinueerd of worden uitgebreid. Door de prijsstijgingen van de afgelopen jaren zijn de landelijk berekende tarieven per natuurbeheertype fors gestegen. De beschikbare middelen binnen het Natuurpact zijn ontoereikend, ondanks dat bepaalde onderdelen al niet worden gesubsidieerd (bijv. landschap buiten NNN). De provincie kiest ervoor om het geld uit de reserve natuur in te zetten om de tekorten op het beheer te dekken. Hierdoor zal het financieel tekort van het PNP oplopen. Echter, het continueren van beheer heeft prioriteit boven inrichting van nieuwe natuur.

Ongeveer 2.700 ha onder agrarisch natuurbeheer (ANLb) wordt door een gecertificeerd agrarisch collectief (Agrarische Natuur Drenthe) uitgevoerd. Het agrarisch natuurbeheer valt onder het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL). Het subsidiekader voor het (agrarisch) natuurbeheer van de SNL is de subsidieverordening Natuur en landschapsbeheer (SVNL2016), onderdeel Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Het ANLB kent Nationale en Europese financiering. Gekoppeld aan het nieuwe GLB is in 2023 een nieuwe beheerperiode ingegaan van zes jaar.  
We zijn de voorbereiding gestart over hoe wij de aangekondigde middelen van het Rijk willen gaan verdelen. Het gaat om uitbreiding van biodiversiteitsdoelen.
De beheercontracten met de individuele agrariërs worden gesloten door Agrarische Natuur Drenthe.  

We vinden het van belang te weten of ons beleid het gewenste effect heeft. Daarom meten we de effecten van het beleid. Door te monitoren, analyseren wij onze metingen en brengen we verslag uit over de behaalde natuurkwaliteit. Dit doen wij o.a. in de voortgangsrapportage Natuur die op initiatief van het Rijk samen met de provincies jaarlijks wordt opgesteld. De gegevens worden ook verwerkt in Natuurdoelanalyses. Deze informatie wordt ook actief met de Staten gedeeld.

De verificatie van de meldingen in het kader van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) bevindt zich in de afrondende fase. Voor iedere positief geverifieerde melding wordt beoordeeld welke mogelijkheden voor legalisatie beschikbaar zijn.
Ter ondersteuning van dit traject is een gerichte depositiebank ingericht. Hierin wordt verworven stikstofruimte opgeslagen om de legalisatie van PAS-melders mogelijk te maken. Daarnaast zijn via de specifieke uitkering (SPUK) op grond van de Regeling Provinciale Maatregelen PAS-melders (RPMP) middelen beschikbaar gesteld. Hiermee kunnen provincies subsidieregelingen opzetten ter ondersteuning van legalisatie-initiatieven.

De provincie heeft diverse wettelijke taken in het kader van de Omgevingswet, die zich toespitsen op het beschermen en duurzaam benutten van natuurwaarden. De wettelijke taken hebben betrekking op:

• de onderdelen Natura -2000 activiteiten
• activiteiten in verband met dieren en planten in het wild  
• activiteiten die houtopstanden (bomen en bospercelen) betreffen.  

Binnen deze taakvelden is de provincie verantwoordelijk voor de behandeling van aanvragen voor vergunningen en ontheffingen. Ook valt hieronder het behandelen van verzoeken om intrekking van vergunningen en handhavingsverzoeken. De uitvoering van deze wettelijke taken gaat verder dan alleen vergunningverlening. Er vindt ook toezicht en handhaving (bestuursrechtelijk en strafrechtelijk) plaats op basis van de bepalingen van de Omgevingswet en de daarop gebaseerde uitvoeringsregelgeving. Toezicht en handhaving is, in dit kader gericht op het naleven van vergunningvoorschriften, het voorkomen van schade aan natuurwaarden en het herstellen van eventuele overtredingen.